Trà Việt trong lòng Hoàng thành Thăng Long: khi di sản kể chuyện bằng hương vị và tâm hồn

Giữa tiết thu Hà Nội dịu dàng, trong không gian trầm mặc và linh thiêng của khu di sản Hoàng thành Thăng Long, “Lễ hội Văn hóa Thế giới” (10 – 12/10/2025) đã mở ra không chỉ như một sự kiện giao lưu quốc tế, mà còn là một hành trình trở về, khám phá, nơi nghệ thuật truyền thống của các dân tộc được tôn vinh như những biểu tượng tinh thần và bản sắc của quốc gia.

Đặc biệt, trong khuôn khổ lễ hội, Văn phòng UNESCO tại Việt Nam phối hợp cùng Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long – Hà Nội đã tổ chức chuỗi hoạt động tôn vinh nghệ thuật Trà Việt Nam, nhằm khơi dậy giá trị của một thực hành văn hóa lâu đời – nơi trà không chỉ là thức uống, mà là nghi lễ, là triết lý sống, là sợi dây kết nối con người với thiên nhiên và cộng đồng.

Di sản Hoàng thành Thăng Long – nơi dòng chảy lịch sử hòa cùng hương trà Việt

Không gian Hoàng thành Thăng Long trong những ngày lễ hội như khoác lên mình tấm áo mới – vừa cổ kính, vừa sinh động. Dưới bóng những bức tường gạch rêu phong, tiếng bước chân du khách hòa cùng âm thanh của đàn bầu, sáo trúc, tạo nên một bản giao hưởng của thời gian – nơi di sản sống dậy bằng hơi thở của hiện tại.

Tại đây, trong không gian thưởng trà truyền thống được tái hiện tinh tế, khói trà bồng bềnh quyện với mùi hương sen Tây Hồ. Mỗi giọt trà không chỉ mang vị đậm đà của lá, mà còn chứa đựng cả lịch sử, tâm hồn và triết lý sống của người Việt. Giữa lòng di sản hơn ngàn năm tuổi, nghệ thuật trà Việt như được trở về với đúng vị thế vốn có – một nghệ thuật vị nhân sinh trong đời sống đương đại, nơi con người tìm thấy sự tĩnh tại giữa dòng chảy tất bật của hiện đại.

Trong khuôn khổ chương trình, UNESCO cùng Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long tổ chức ba phiên trà đặc biệt dành cho khách mời quốc tế. Ở đó, trà không chỉ được uống – mà được kể, được lắng nghe và được cảm nhận như một câu chuyện về văn hóa và tâm hồn Việt. Mỗi phiên trà là một cuộc đối thoại mở: giữa nghệ nhân và học giả, giữa nhà ngoại giao và nhà nghiên cứu, giữa quá khứ và hiện tại. Họ cùng nhau chia sẻ về vai trò của trà trong ngoại giao văn hóa, trong phát triển bền vững và bảo tồn di sản. Không phải ngẫu nhiên mà UNESCO chọn trà để tôn vinh trong “Lễ hội Văn hóa Thế giới”. Bởi trà, ở nhiều nền văn hóa, luôn là biểu tượng của sự kết nối. Nhưng ở Việt Nam, trà mang một sắc thái rất riêng – giản dị mà sâu sắc, gần gũi mà thiêng liêng. Một chén trà nhỏ có thể mở đầu cho câu chuyện lớn. Người Việt mời nhau chén trà không phải chỉ để giải khát, mà để mở lòng, để sẻ chia, để kết nối. Trong trà có lễ – nghĩa – tình – đạo. Đó là lý do trà hiện diện trong mọi khoảnh khắc đời sống: từ bàn thờ tổ tiên đến buổi đàm đạo giữa tri kỷ, từ hội nghị ngoại giao đến góc nhỏ hiên nhà nơi cụ già ngồi ngắm nắng sớm.

Từ chén trà đến di sản văn hóa phi vật thể

Trong bối cảnh thế giới hiện đại đang chạy theo nhịp sống nhanh, sự trở lại của nghệ thuật trà Việt như một hành động văn hóa đầy ý nghĩa: khơi dậy sự tĩnh lặng, lòng biết ơn và mối liên kết giữa con người với thiên nhiên. Ngài Christian Manhart, Trưởng Đại diện UNESCO tại Việt Nam, phát biểu trong buổi khai mạc: “Di sản không chỉ là thứ để gìn giữ, mà còn là chất liệu để kiến tạo tương lai. Qua trà, chúng ta kể những câu chuyện về bản sắc, về con người, về sự kết nối. UNESCO rất vui mừng được đồng hành cùng Việt Nam trong hành trình biến di sản thành động lực cho sáng tạo, đối thoại và phát triển bền vững.” Thông điệp ấy vang vọng như một lời nhắc: bảo tồn di sản không chỉ là giữ lại quá khứ, mà là làm cho quá khứ sống cùng hiện tại, để những giá trị xưa tiếp tục soi sáng tương lai. Và chính Hoàng thành Thăng Long, nơi hội tụ tinh hoa nghìn năm văn hiến, là không gian lý tưởng để truyền tải điều đó. Từ những tường thành cổ kính chứng kiến bao thăng trầm lịch sử, hôm nay lại vang lên tiếng cười, tiếng nhạc, và hương trà lan tỏa – một minh chứng rằng di sản đang sống, đang tiếp tục viết câu chuyện mới của mình.

Trong dòng chảy văn hóa ẩm thực Việt Nam, trà giữ vị trí đặc biệt. Không phô trương, không cầu kỳ, nghệ thuật trà Việt thể hiện tinh thần “trung dung” và “thuần khiết” của người Á Đông. Khác với trà đạo Nhật Bản mang tính nghi lễ cao, hay trà công phu Trung Hoa chú trọng kỹ thuật, trà Việt là sự dung hòa giữa đạo và đời. Người Việt uống trà không theo khuôn phép cứng nhắc, mà tùy theo tâm thế và hoàn cảnh: chén trà sáng mở đầu cho ngày mới, chén trà chiều thả hồn theo khói lam, hay chén trà đầu năm chúc phúc bình an. Các nghệ nhân trà tại lễ hội đã khéo léo giới thiệu với bạn bè quốc tế những trường phái trà đặc trưng:

• Trà sen Tây Hồ, được ướp bằng tay qua nhiều đêm sương, tượng trưng cho sự thanh tao, tinh khiết.
• Trà shan tuyết cổ thụ Hà Giang, mang vị ngọt hậu và hương rừng núi bao la.
• Trà Tân Cương Thái Nguyên, đậm đà, mạnh mẽ như chính tinh thần người Việt vùng trung du.

Mỗi loại trà, mỗi nghi thức pha đều kể một câu chuyện – về vùng đất, về con người, về cách mà thiên nhiên và con người hòa quyện trong văn hóa ẩm thực. Các đại biểu đến từ nhiều quốc gia đã cùng chia sẻ về vai trò của trà trong giao lưu nhân dân, quảng bá văn hóa, và xây dựng thương hiệu quốc gia. Trà không chỉ là một sản phẩm nông nghiệp; nó là sản phẩm văn hóa – một “ngôn ngữ mềm” giúp Việt Nam kể câu chuyện của mình với thế giới. Thông qua nghệ thuật trà, Việt Nam không chỉ quảng bá nông sản đặc trưng, mà còn thể hiện tư duy phát triển bền vững – kết hợp bảo tồn di sản, du lịch văn hóa và sinh kế cộng đồng. Chính vì thế, hoạt động này nằm trong dự án “Nâng cao lợi ích cộng đồng địa phương thông qua tăng cường quan hệ đối tác để thúc đẩy bảo tồn di sản và thực hành bền vững” – một hướng đi đúng đắn khi Việt Nam đặt mục tiêu phát triển du lịch văn hóa gắn với giá trị bản địa.

Kết nối di sản – lan tỏa giá trị Việt

“Lễ hội Văn hóa Thế giới 2025” không chỉ là một sự kiện, mà là một tuyên ngôn văn hóa: rằng trong thế giới toàn cầu hóa hôm nay, văn hóa chính là nền tảng để định danh và khẳng định vị thế của một dân tộc. Khi những giọt trà rơi xuống chén, phản chiếu bóng cờ đỏ giữa nền trời thu, ta như thấy được hình ảnh một Việt Nam vừa truyền thống, vừa hiện đại, biết trân trọng quá khứ mà vẫn tự tin tiến bước cùng thế giới và khi hương trà lan tỏa trong không gian Hoàng thành Thăng Long – nơi từng chứng kiến bao triều đại, bao cuộc hội ngộ lịch sử – ta hiểu rằng di sản vẫn đang sống, vẫn đang kể những câu chuyện mới về hồn Việt, bằng thứ ngôn ngữ nhẹ nhàng mà sâu thẳm: ngôn ngữ của trà, của sự tĩnh tại và kết nối.

Sự kiện “Tôn vinh Nghệ thuật Trà Việt” tại Hoàng thành Thăng Long không chỉ là dịp để thưởng thức một thức uống tinh tế, mà còn là hành trình trở về với cội nguồn tinh thần của dân tộc. Trong mỗi chén trà, người Việt gửi gắm triết lý sống hài hòa, nhân ái và thanh khiết. Trong mỗi không gian di sản, ta thấy hiện lên tinh thần gìn giữ và sáng tạo không ngừng của con người Việt Nam và trong mỗi hoạt động tại di sản Hoàng thành Thăng Long chúng ta nhận ra một điều giản dị mà lớn lao: văn hóa chính là cây cầu bền vững nhất nối quá khứ với tương lai.

(Một số hình ảnh tại Lễ hội văn hoá thế giới 2025 và hoạt động tôn vinh nghệ thuật Trà Việt Nam tại di sản Hoàng thành Thăng Long)

Ban biên tập